Het Ongezegde in de Boardroom

Listen to silence, it has a lot to say (Rumi)

Moeder van drie zonen I Getrouwd I Hond Storm en poes Saar I Amsterdam I Zus & Broer I Geboren in Filippijnen I Economie I Arthur Andersen I Het Consulaat I Reconsulting I Vrije Universiteit I Boksen & Wandelen & Gezelligheid 

Marilieke Engbers (1969) heeft meer dan 20 jaar ervaring als adviseur in leiderschap en verandering. Ze verdedigde haar proefschrift op 14 oktober 2020 met als onderwerp "Hoe het ongezegde de strategische besluitvorming in RvC's beïnvloedt" aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze combineert haar rol als docent over strategierealisatie en leiderschap voor de registercontrollersopleiding van de Vrije Universiteit met het spreken over het ongezegde, blinde vlekken, hubris, paradigmaconflicten en kracht en tegenkracht in relatie tot governance in haar advieswerk. Daarnaast begeleidt ze RvC's en RvB's bij zelfevaluaties, fusies, dilemma's en conflicten, en besturingsinstrumenten. Op basis van haar promotieonderzoek en advieswerk heeft Marilieke een methode ontwikkeld die de besluitvorming en spreekcultuur in de boardroom verbetert. Tevens maakt ze deel uit van het boardroom panel van BNR en wordt ze veelvuldig uitgenodigd om te spreken voor zowel grote als kleine groepen.

Als 'inductieve, kwalitatieve' wetenschapper richt ze zich op de onderwerpen strategie, cultuur, denkfouten, hubris, spreekklimaat en governance en conflictnormen en verdiept ze zich in wetenschapsfilosofie. Tijdens haar promotie kreeg Marilieke van de Autoriteit Woningcorporaties de opdracht om te onderzoeken hoe commissarissen de risico's bij langzittende bestuurders monitoren. Ze publiceerde in 2019 het Nederlandse rapport 'Kracht en Tegenkracht'. In december 2021 publiceerde ze het boek 'Onder Commissarissen', waarin ze onderzoekt hoe het ongezegde de besluitvorming in de boardroom beïnvloedt, samen met uitgeverij Business Contact. In mei 2024 wordt haar volgende boek uitgebracht. Dit boek, getiteld 'Eenzaam aan de top: over het ongezegde, macht en denkfouten', heeft ze geschreven met Pim Bouwman, haar echtgenoot, met wie ze drie zonen heeft. In 2023 publiceerde ze haar eerste academische artikel in Corporate Governance: An International Review, gevolgd door haar tweede artikel in Frontiers in 2024.

Governance
Marilieke is een zelfstandig ondernemer zonder personeel. Ze verdient haar inkomen door raden van commissarissen en raden van bestuur te begeleiden, met taken zoals zelfevaluaties, fusiebegeleiding en conflicthantering. Daarnaast geeft ze veel lezingen voor zowel grote als kleine groepen en verzorgt ze trainingen over governance. Ze heeft een kleine aanstelling bij de Vrije Universiteit als docent (1 dag per week). Haar onderzoek financiert ze zelf.
6-5-2024

Proefdruk "Eenzaam aan de top gereed" weer een stapje verder

Pim Bouwman en ik kregen gisteren de proefdruk van de buitenkant van ons boek "Eenzaam aan de top, over het ongezegde, macht en denkfouten" van onze Uitgeverij Business Contact te zien. Met op de binnenflap de 'blurps' van de vier personen die we gevraagd hebben om het boek te lezen. Vol spanning ontvingen we hun reactie en ontdekten we gelukkig dat zij de essentie die we probeerden over te brengen ook werkelijk uit het boek hebben gehaald.

Lees Meer
6-5-2024

Nieuw artikel gepubliceerd!

Trots ben ik dat het me weer gelukt is om een paper te publiceren. Dit is een 'conceptual' paper. Lastig om te publiceren. Het betreft mijn eerste paper voor mijn promotieonderzoek. Feedback dat ik steeds kreeg is dat het (te) eclectisch is. Dit vind ik eigenlijk erg positieve feedback want ik denk dat deze tijd meer multidisciplinaire aanpak vraagt. De paper is genaamd:Unsaid known in the boardroom: "Unsaid known in the boardroom: theorizing unspoken assessments of behavioral board dynamics".

Lees Meer
6-5-2024

Ongemakkelijke onderwerpen niet op agenda bestuurskamers

Ongemakkelijke onderwerpen blijven vaak onbesproken in bestuurskamers. ‘Problemen kunnen daardoor escaleren, met grote gevolgen voor organisatie en maatschappij’, aldus Marilieke Engbers, journalist en VU-onderzoeker in leiderschap en verandering.

Lees Meer
15-9-2023

BNR Boardroompanel 14 September 2023

Over de aflevering Experts waarschuwen voor een klopjacht op beursgenoteerde bedrijven nu ze vanaf 2024 moeten gaan rapporten over hun impact op het klimaat en de leefomgeving. Liggen er miljardenclaims op de loer? En: Is de Rabobank tekortgeschoten in het nakomen van haar zorgplicht bij het faillissement van reisbedrijf Oad in september 2013? Dat en meer bespreken we in het boardroompanel.

Lees Meer
15-9-2023

De spelregels van Governance

Bestuurders en toezichthouders hebben veel macht. Hoe is het toezicht op deze macht georganiseerd? Wat is de kwaliteit van de tegenmacht? En hoe wordt de transitie die nodig is oa door de klimaatverandering gefaciliteerd of gehinderd door de governance spelregels? NCD ging in gesprek met Marilieke Engbers over onbenut potentieel in de boardroom, de spelregels en paradigma’s van governance, jonge mensen in de boardroom en grote maatschappelijke uitdagingen.

Lees Meer
15-9-2023

Mistigheid rond voordracht Hoekstra is vooral gemiste kans

Bijdrage aan het Financieele dagblad op 28 augustus 2023

Lees Meer
15-9-2023

In debat over Tata Steel speelt ook de rol van de toezichthouder

Bijdrage aan het Financieele Dagblad op 20 juni 2023

Lees Meer
6-1-2023

Publication in CGIR: conflict climates

This week I received great, or rather fantastic news that I can not keep to myself! The academic paper that I have been working on for about 4 years will be published in upcoming months in the CGIR Journal!

Lees Meer
26-1-2023

“Als je emoties links laat liggen, ben je alsnog niet in control"

Artikel in het VRC magazine!

Lees Meer
20-1-2023

BNR Boardroompanel

Ik mocht deze week weer aanschuiven bij Thomas van Zijl van BNR als boardroompanellid.

Lees Meer
11-1-2023

De Nieuwe Corporate Governance Code is teveel een compromis

Ons (Pim Bouwman) opiniestukje over de vernieuwde Corporate Governance Code in het Het Financieele Dagblad.

Lees Meer
15-12-2022

Bijdrage aan podcast de ommezwaai

In een gesprek over macht, tegenmacht en het onvermogen van onze leiders om het voortouw te nemen, komt Sander samen met journalist Jeroen Smit, gedragswetenschapper Reint Jan Renes en assistent professor Management & Organisation Marilieke Engbers tot een verrassend nieuw inzicht.

Lees Meer
15-12-2022

Congresverslag AMG /SER

Bestuurders, commissarissen en leden van ondernemingsraden moeten ‘constructief schuren’ en samenwerken in de governancedriehoek, zo kwam naar voren tijdens het achtste congres van de Alliantie Medezeggenschap & Governance. Over de kracht van kwetsbaarheid, mensgericht denken en doen, het ongezegde durven zeggen en vooral persoonlijk leiderschap: ‘Onderzoek je eigen blinde vlekken en denkfouten.’

Lees Meer
28-12-2022

BNR Boardroompanellidmaatschap

Zitten bestuurders en commissarissen wel op één lijn over het ongemakkelijke WK in Qatar? Dat en meer bespreken we in het boardroompanel van BNR Zakendoen. Panelleden Presentator Thomas van Zijl gaat in gesprek met het boardroompanel, dat deze keer bestaat uit: - Marilieke Engbers, assistent professor aan de VU, associate partner van adviesbureau ReConsulting en schrijver van het boek ‘Onder commissarissen’ - Roderick Munsters, commissaris bij Unibail-Rodamco-Westfield en PGGM Vermogensbeheer

Lees Meer
5-6-2022

Commissarissen onzichtbaar

Bij radio 1 Nieuwsweekend uitgenodigd om te spreken over Benschop en Schiphol.

Lees Meer
11-4-2022

Column in CFO magazine

CFO moet leiding nemen in creëren van veilig spreekklimaat

Lees Meer
13-5-2022

How to use silence in business meetings

Heidi Mitchell of The Wall Street Journal asked me to reflect on the question how you can use silence in meetings. Not a simple question because in the meetings I observed a lot was unsaid but at the same time there was no silence. Many topics, many people, little time. How can silence be created and which what effect?

Lees Meer
11-3-2022

Het ongezegde bespreekbaar maken

Als het schuurt tussen leefwereld en systeem dan is het tijd voor wat anders. Volgens Marilieke Engbers hebben we een cultuur nodig waarin mensen bewust worden van hetgeen niet gezegd wordt. Wat vraagt dit van ons en waarom is het zo lastig om te veranderen?

Lees Meer
8-3-2022

Genomineerd Shortlist Beste Managementboek van het Jaar 2022!

De 6 koppige jury van managementboek heeft Onder Commissarissen genomineerd voor de shortlist van managementboek van het jaar 2022. Wat een eer.

Lees Meer
11-3-2022

De spelregels van de boardroom zijn het probleem

Volgens VU-econoom Marilieke Engbers gaat er veel meer schuil achter besluitvorming in grote boardrooms dan in de transcripten van vergaderingen terug te lezen is. „Veel blijft onuitgesproken.”

Lees Meer
5-2-2022

‘Commissaris staat voor onmogelijke opgave’

De huidige governance codes suggereren dat toezicht houden ‘do-able’ is. Als je maar de regels volgt en best practices uitvoert. Maar het takenpakket voor de commissaris dijt alleen maar uit, zegt Marilieke Engbers in Onder commissarissen.

Lees Meer
15-1-2022

'Een goede leider is ook kwetsbaar'

Econoom Marilieke Engbers promoveerde op wat er gebeurt in de top van het Nederlandse bedrijfsleven, of eigenlijk wat er niet gebeurt. Hoe kan het dat het soms zo verschrikkelijk misgaat, in Raden van Commissarissen? 'Een goede leider is ook kwetsbaar', zegt Engbers in gesprek met BNR.

Lees Meer
25-1-2022

De schaduwkant van samenwerken

Ralf Beekveldt: Samenwerken, dat wil toch iedereen? Zeker. Maar lukt het ook iedereen en is het altijd gewenst? Ralf Beekveldt, directeur/uitgever, stelt in dit artikel dat samenwerken ook een schaduwkant heeft. Hij beschrijft zijn ervaringen in de uitgeverij, waar verschillende generaties samenwerken. En in gesprek met Marilieke Engbers, auteur van het boek Onder Commissarisen toetst hij zijn ervaringen aan haar onderzoek in ‘de cockpit van het bedrijfsleven’.

Lees Meer
2-1-2022

Een goede leider onderzoekt zijn ongelijk

Artikel in de Volkskrant, geschreven door Kustaw Bessems naar aanleiding van de podcast die gemaakt is in het kader van het thema Stuurloos.

Lees Meer
29-12-2021

Stuurloos Volkskrant met Kustaw Bessems

Kies geen leiders meer die doen of ze alles weten Waarom maken leiders zo vaak dezelfde fouten, van jouw afdelingschef tot de minister-president? Omdat ze niet op zoek gaan naar hun eigen ongelijk, legt econoom Marilieke Engbers uit, die tientallen keren als vlieg op de muur meeluisterde aan de top van bestuurlijk Nederland. Met Kustaw Bessems spreekt zij over haar specialisme: dat wat niet wordt gezegd, maar wel wordt bedoeld. En duidt waarom critici als Pieter Omtzigt of Sylvana Simons zoveel weerstand ontmoeten en waarom de corona-aanpak zo gevoelig is voor fouten.

Lees Meer


De 6e editie is een feit! 


Thomas is jong en enthousiast als hij toetreedt tot de raad van commissarissen van een groot bedrijf. Hij neemt zijn functie als toezichthouder serieus en is niet bang om de CEO kritische vragen te stellen. Maar is dat wel de bedoeling? Langzaam maar zeker komt hij erachter dat er onder de oppervlakte van de op het oog zo goed functionerende RvC zo veel meer speelt…
Het witwassen bij de ING, de debacles bij Vestia, DSB en Eneco, de teloorgang van Enron en het Wirecard-schandaal: toezichthouden gaat opvallend vaak misHebben we te maken met incapabele of zelfs onbetrouwbare commissarissen, of is er iets anders aan de hand? Onder commissarissen laat aan de hand van een parabel zien waar het echt misgaat: ambigue governanceregels zorgen ervoor dat de [dertigduizend] commissarissen in Nederland vaak zo druk zijn met elkaar en het voldoen aan procedures en regels, dat ze nauwelijks toekomen aan reflectie op strategische en maatschappelijke uitdagingen.

Met Onder commissarissen wil toezicht-expert Marilieke Engbers inzicht geven in de complexiteit van het samen toezichthouden binnen raden van commissarissen en raden van toezicht en een gesprek op gang brengen over de onmogelijkheid van hun taak. Het boek is een pleidooi voor het menselijker maken van het toezicht, opdat commissarissen zich volledig kunnen richten op de zaken die er werkelijk toe doen.

Podcasts over het boek:
https://open.spotify.com/episode/2S6s5hYYFHzrGvzDbAxNoR?si=e6JvYts_Qs2uY1gYhGv15A

https://www.bnr.nl/nieuws/ondernemen/10464723/een-goede-leider-is-ook-kwetsbaar

Recensies
Frans van Houten, CEO van Philips
De rol van de commissaris is niet eenvoudig; het vergt nogal wat om in weinig tijd toch een goed beeld te vormen van de onderneming, haar strategie, processen, performance, bedrijfscultuur en te voldoen aan alle compliance-eisen. Daartoe is een open, constructieve relatie tussen commissarissen onderling en de bestuurders van groot belang. Dit boek beschrijft op vlotte wijze de rol van de RvC en wat er zoal kan misgaan in de dynamiek van de boardroom. Heel lezenswaardig!’ –

Gavin van Boekel, CFO Heijmans
Door middel van een geanimeerd en lezenswaardig verhaal worden we meegenomen in het ongezegde. Governance draait immers om mensen die toezicht houden op mensen. Iets dat te vaak niet wordt herkend en erkend.

Ayfer Koç, Politica
Onder Commissarissen is een zeer boeiend en herkenbaar boek. Praktijk en theorie met betrekking tot groepsdynamiek en onderliggende patronen binnen RvC zijn mooi en duidelijk uitgewerkt. Een must read en een handig boek voor RvC-leden, maar ook voor professionals die veel moeten samenwerken met anderen en in teams moeten werken.


Eduard Schmidt-Postmes Bestuurslid Blikverruimers
Nieuwe commissarissen, zeker als ze jong zijn, moeten balanceren tussen socialiseren en het onderdeel worden van een team van commissarissen enerzijds, en het behouden van een eigen, authentieke geluid anderzijds. Dat is geen gemakkelijke opgave! Marilieke Engbers is er uitmuntend in geslaagd die worsteling weer te geven en doet zelfs meer dan dat. Het verhaal over nieuwe commissaris Thomas is op punten pijnlijk herkenbaar maar wordt door Engbers ook in breder perspectief geplaatst aan de hand van haar eigen onderzoek en ander wetenschappelijk werk. Dat zorgt voor concrete aanknopingspunten voor commissarissen over hoe het ongezegde, dat vaak juist door nieuwe toezichthouders wordt gesignaleerd, naar boven te krijgen. Of het nu gaat om de rol van de voorzitter in het creëren van sociale veiligheid in de Raad of het belang van het toelaten van tegengeluiden, Engbers houdt commissarissen, nieuw en ervaren, een spiegel voor die ze niet kunnen negeren als ze streven naar beter toezicht.

Andries Mulder
In één ruk gelezen op een avondje bij de haard, tip voor alle collega bestuurders en toezichthouders, wat een waardevolle inzichten!


PeterJ55 (recensie Bol.com)
Voor iedereen die meer wil begrijpen van wat er nu eigenlijk gebeurt in de bestuurskamers van organisaties is dit een spannend, leuk en inzichtelijk boek. Aan de hand van een parabel wordt heel treffend beschreven hoe wat er NIET wordt besproken in de Raad van Commissarissen grote invloed heeft op de gang van zaken. De theorie wordt kort en duidelijk toegelicht in de kantlijn. Een hele mooie manier om het promotieonderzoek van Engbers toegankelijk te maken.

Boban Vukicevic, lid RvC Staedion en lid RvC Leystromen
Afgelopen week heb ik met veel plezier en belangstelling het boek van Marilieke gelezen. Ik had gewild dat ik voordat ik met mijn eerste toezichthoudende functie begon, ik dit boek tot mijn beschikking had gehad. Of misschien ook niet. Ik zou enorm geschrokken zijn van de complexiteit van de functie, gebrek aan tijd en informatie en de continue dreiging van conflicten. Dan zou ik er misschien nooit aan begonnen zijn. Met als gevolg dat ik al die mooie, inspirerende en verrijkende momenten die ik als commissaris ervaar ook zou hebben moeten missen.
In de vorm van een soort hoorspel, loodst de schrijfster ons door het complexe leven van een groep commissarissen. En wat blijkt, commissarissen zijn net mensen. Kunnen last hebben van hoge eigen dunk, schieten in defensieve houding, trekken zich terug of vallen juist aan. Tegelijkertijd zijn ze ook heel erg betrokken en hebben meestal de juiste intenties. Op een beknopte en heldere manier, gebruikt makend van voorbeeldsituaties, maakt de schrijfster ons bekend met haar eigen promotieonderzoek en geeft ons veel zaken om over na te denken. Ze vraagt zich bijvoorbeeld af of je wel goed kunt toezicht houden als je altijd tijdgebrek hebt? Hoe moeten commissarissen de spanning tussen het bewaken van de goede sfeer en de vruchtbaarheid van het inhoudelijk conflict managen? Waarom kritische vragen stellen al snel gezien wordt als je te veel bemoeien met operationele zaken of te veel op de stoel van de bestuurder zitten? Ze bespreekt het gevaar van paradigmaverkleving en geeft tips en voorbeelden om hier flexibel mee om te gaan.
Individuele governance dilemma's
Belangrijke opbrengsten uit het promotieonderzoek die aan de orde komen zijn onder andere de beschreven individuele governance dilemma’s . De meeste commissarissen zullen ze onmiddellijk herkennen:

  • Toezichtsdilemma’s - vertrouw je erop dat de bestuurder je alle informatie geeft die je nodig hebt als commissaris of ga je ervan uit dat de bestuurder er een eigen belang heeft om informatie achter houden of te verhullen?
  • Samenwerkingsdilemma,'s - vertrouwen op collega' s commissieleden en niet op de hoogte zijn van alle informatie of alle informatie willen hebben zonder zelf de expertise te hebben.
  • Besluitvormingsdilemma's - ga je als commissaris voor het inhoudelijke conflict of houd je je mond en ga je voor de sociale cohesie?
  • Compliancedilemma's - Worden eerst alle verplichte onderwerpen behandeld zodat de strategische onderwerpen onder tijdsdruk behandeld moeten worden als de agenda uitloopt? Of moet je eerst de strategische onderwerpen behandelen met het risico dat de verplichte onderwerpen onvoldoende aandacht krijgen?
Valkuilen
De schrijfster waarschuwt ons ook voor een aantal veel voorkomende valkuilen:
  •  the fundamental attribution error - we kennen onze intenties, maar we zien niet ons eigen gedrag. Daarentegen zien we wel het gedrag van anderen, maar kennen niet hun intenties. Wij zijn geneigd het gedrag van anderen toe te schrijven aan onvolkomenheden in hun karakter en/of foute motieven.
  • de CEO bias - zorgt ervoor dat mensen in hiërarchische posities weinig feedback krijgen. De bestuurder wil wel, maar krijgt zelf ook niet de volledige informatie.
  • valse consensus bias - als de meerderheid iets vindt dat het waarschijnlijk wel klopt.
  • naïeve realisten bias - mensen zijn ervan overtuigd dat hun waarheid objectief rationeel en dus waar is.
Compassie en begrip
De kernboodschap is echter, dat het bespreekbaar maken van de blinde vlekken vanuit compassie en begrip (en dus niet vanuit verwijt en schuld) en het bespreekbaar maken van elkaars paradigma's heel belangrijk zijn voor het goed functioneren van een RvC. En dat het inhoudelijk conflict hebben wenselijk is. Het levert betere besluitvorming en als het conflict immers goed wordt opgelost, ontwikkelt een groep vertrouwen en kan de samenwerking verdiepen.
Kort samengevat, een helder, beknopt en mooi geschreven boek. Makkelijk te lezen en niet te omvangrijk in aantal pagina's, maar boordevol met herkenbare situaties, mooie analyses en belangrijke tips voor zowel de beginnende als lang meelopende commissarissen.

Gewone Nederlander (recensie Bol.com)
Marilieke Engbers weet op mooie wijze de dilemma's bloot te leggen waarmee o.a. toezichthouders en bestuurders te maken hebben. Het is bevrijdend en inspirerend dat ze de theorie in de (weerbarstige) praktijk tot leven laat komen. Ze schetst de mensen met emoties, twijfels en biases achter de toezichthouders/bestuurders. Tevens laat Engbers zien dat ook de consultants/coaches om deze mensen heen - wellicht net zoals Koning Willem-Alexander en Maxima - betrokken zijn, maar niet onfeilbaar.

Dit boek is niet alleen een aanrader voor mensen die bovengenoemde functies bekleden. Ook zeer veel is herkenbaar en interessant voor degenen die de ambitie hebben "hun" MT's of andere gremia (en dus de mensen) nog beter te begrijpen en laten functioneren. Want de menselijke maat wordt niet alleen in de hoogste echelons gemist.

Jury managementboek van het jaar 2022

Interessant en leerzaam boek. Afwisseling tussen de casus en de verklarende tekst is leerzaam. De casus is goed onderbouwd. De beschreven dynamiek, 'het ongezegde', komt echt niet alleen in de bestuurskamer voor maar in alle managementteams. Breder toepasbaar dan de titel doet vermoeden.

Juryvoorzitter Patrick Davidson van Managementboek.nl 
In dit spannende verhaal over een fictieve raad van commissarissen staat de olifant in de bestuurskamers centraal. Die olifant is het gebrek aan aandacht voor emoties en irrationaliteit, die zorgen voor een schijncohesieklimaat. Het ongezegde blijft lang verborgen tot het zich uit in onderlinge conflicten, vaak op het moment dat het erop aankomt en je het juist niet kunt gebruiken. Gebrekkige besluitvorming is het gevolg, en steeds vaker een bedrijfsschandaal. De auteur benoemt hiermee een van de belangrijkste factoren waarom het misgaat met het toezicht. Uiteindelijk zijn het de klanten en het publiek die hiervan de prijs betalen. Daarom heeft dit boek een grote maatschappelijke relevantie.

Het boek heeft een solide fundament. Engbers vertaalt haar wetenschappelijke onderzoek onder 250 commissarissen en 25 RvC’s naar voor iedere commissaris, manager en teamlid herkenbare dagelijkse situaties. De bekende theorieën van Argyris (double loop learning) en Belbin (teamrollen) spelen op de achtergrond een rol in deze zeer praktische en toegankelijke parabel. Verbazing, verwarring en afschuw maken zich meester van de lezer. Komt dit ook in mijn raad of managementteam voor, is de vraag die regelmatig opkomt. Daarmee houdt auteur ons een spiegel voor van ons eigen gedrag.

Engbers verpakt haar eigentijdse boodschap in een ware pageturner. Je wordt meegezogen in de dynamiek tussen de jonge, nieuwe commissaris, die nieuwsgierig en open minded alle vragen stelt en de ervaren voorzitter, die gedreven wordt door status en het vermijden van conflicten. Hoe de andere teamleden reageren op de ogenschijnlijke mismatch van persoonlijkheden is exemplarisch voor de dynamiek die iedereen herkent uit het dagelijkse leven. Daarmee heeft zij een boek geschreven dat een bredere toepassing verdient dan alleen ‘voor commissarissen’. Iedere medewerker die geïnteresseerd is in teamdynamiek en de rol van emoties en het ongezegde kan volgens de jury vandaag nog aan de slag met dit boek.


Jan Hartman
Het boek ‘Onder commissarissen’ is dit jaar verschenen, met als ondertitel ‘Hoe het ongezegde in de boardroom de besluitvorming beïnvloedt’. Het is geschreven door Marilieke Engbers. Ik heb het net uitgelezen en kan het van harte aanbevelen.

Hoewel het gericht is op leden van een Raad van Commissarissen (RvC), en geschreven vanuit de invalshoek van executive coaching en groepsdynamica, is het ook interessant voor iedereen die in het werk met een team of met vergaderingen te maken heeft.

Het boek is gebaseerd op haar proefschrift. Het is een zakenboek, maar wordt als parabel verteld. Dat werkt uitstekend en maakt het boek prettig leesbaar. De hoofdrolspelers lijken welhaast romanpersonages. Gelet op hun onderlinge nijd is de titel met een knipoog naar W.F. Hermans goed gekozen. De parabelvorm nodigt uit om ook de meer technische intermezzi door te worstelen: spel en tussenspel.

Het boek is onder andere gebaseerd op het gedachtengoed van Chris Argyris over organisatieleren, Meredith Belbin over teamrollen, en Lee Ross over denkfouten (‘biases’).

Mensen kunnen een verschillende benaderwijze (‘paradigma’) van de werkelijkheid hanteren. Als ze niet bereid zijn om ‘door de bril van de ander’ te kijken dan zijn ze ‘paradigmaverkleefd’. Een prachtige term die Engbers mogelijk zelf geconcipieerd heeft. Juist het kijken vanuit verschillende perspectieven hoort volgens haar bij de essentie van een RvC.

Hoe werkt dat “luisteren naar het ongezegde”? Dat heeft met groepsdynamiek te maken. Iemand die te kritisch doet, insinueert mogelijk dat de ander niet oké is. Ook balanceren individuen met hun inbreng tussen wat vertrouwelijk gedeeld is met hen als individu en wat openlijk door hen gezegd mag worden in een groep. In de dynamiek tussen personen staat daarom het gesprek over de inhoud zelden los van de onderlinge relatie. In hun werk balanceren mensen tussen inhoudelijk conflict en relationele cohesie. Dat ontvouwt zich zowel in wat gezegd wordt als verzwegen. Omdat inhoudelijk conflict wordt geassocieerd met verstoorde verhoudingen zeggen mensen niet alles wat ze denken. Een negatieve duiding van hun gedrag ligt dan immers op de loer.

De verbale vernieuwing die Engbers heeft geschapen is indrukwekkend. Ze heeft een taal gecreëerd om op zakelijke wijze het onderlinge irrationele te onderzoeken en over de schaduw van het eigen paradigma heen te springen. Waarover men niet spreken kon, daarover hoeft men niet langer te zwijgen. Een mooi voornemen voor 2022: beter luisteren naar het ongezegde.

Lydia van Oudenaren
Ben je directeur, (team)manager of bestuursadviseur? Ben je wethouder en overweeg je een commissariaat of toezichthoudende rol? Let dan nu op! 👉🏻

Er is een prachtig boekje in verhalende vorm verschenen, wat gaat over wat we allemaal wel eens denken maar niet uitspreken tegen onze collega’s in de boardroom. Over wat we thuis delen met onze partner en waar we ons over kunnen opvreten, maar wat te gevoelig kan liggen om uit te spreken in het directieteam. Over beslissende momenten die vergaande gevolgen voor betrokkenen hebben, gebaseerd op enkele lastige gesprekken.

Marilieke Engbers is gepromoveerd op ‘Hoe het ongezegde de besluitvorming beïnvloedt’ en heeft dit ontzettend toegankelijke boek ‘Onder Commissarissen’ geschreven, met steeds in de kantlijn van het verhaal een toelichting of overdenkingen, met verwijzingen naar wetenschappelijke literatuur. Het is dus niet alleen gericht op commissarissen, maar ook toepasbaar voor directie- en managementteams en de mensen die deze gremia dagelijks ondersteunen.

“Irrationaliteit en defensiviteit laten zich niet controleren door rationele criteria en structuren, maar vragen om erkenning en herkenning van deze neigingen en er bewust, met compassie en creativiteit mee omgaan.
“De algemene wetenschap dat mensen vaak irrationeel en emotioneel handelen, betekent namelijk niet dat individuele commissarissen [of lees: directieleden en managers, aanvulling van Lydia] automatisch erkennen en herkennen dat dit ook voor hen geldt. Ze herkennen het voornamelijk alleen bij anderen.” Aldus Engbers in de epiloog van haar boek.

Een boek over gevoel, gespreksvoering en diversiteit in de boardroom. Het⚡️ongemak dat diversiteit geeft en het belang ervan om dit bij jezelf en je team te onderzoeken. Wat mij betreft een betoog om de soft controls vaker te onderzoeken en te bespreken met elkaar.

Marit van Lenthe
In één ruk uitgelezen. Helder en inzichtgevend, een aanrader voor iedere commissaris, bestuurslid of directie-lid.
Wat ik mis: het ongezegde in tijden van Teams en Zoom. Heb mijn internationale bestuur al twee jaar (!) niet live gesproken. Zie dan nog maar eens om te gaan met deze dilemma's.

Aldert Hoksbergen
“Governance gaat over mensen die samen vanuit verschillende perspectieven, rollen en emoties verantwoordelijkheid nemen voor organisaties” (pag.15)

Toegankelijk en vlot geschreven boek over de dynamiek in de boardroom.

Na het bestellen, ik had er al over gehoord in de wandelgangen, verwachtte ik een stevig boekwerk te zullen ontvangen. Want zeg nou zelf, een onderwerp als good governance en daarbij ook nog eens met name aandacht gevend aan het ‘ongezegde’ – geeft veel stof tot schrijven. Dat zou me weleens een heel weekend kunnen kosten om te lezen. Maar het compacte boekje verraste me. En tijdens het lezen groeide mijn waardering.

De onderstroom in een groep als een Raad van Commissarissen (of Raad van Toezicht) krijgt steeds meer aandacht. En dan met name als tegenhanger van hoe het hele bestuur & toezicht feestje jaren geleden is begonnen; namelijk als een compliance instrumentarium. Gericht op controle van kwaliteit en financiën, bewaakt door witte mannen in donkere pakken.


Natuurlijk, dit is stellig uitgedrukt en tegenwoordig zien we gelukkig meer diversiteit in de agenda en in de samenstellingen van Raden. Het boekje Onder Commissarissen komt in een logische tijd op tafel. Toezichthouders en commissarissen ervaren in toenemende mate dat de zelfevaluatie geen ‘afvinklijstje’ kan zijn en dat het gesprek als ‘team’ veel vaker en beter gevoerd moet worden. Wat maakt ons tot deze groep? Hoe ervaren wij de samenhang?

En wat natuurlijk interessant is; wat gebeurt er als een nieuw RvC-lid een heel andere stijl heeft en totaal andere vragen stelt – dan de oudgedienden in de raad? Daarmee begint het boek. Dan komt de vraag naar voren; hoe ontstaat en vergaat de besluitvorming?

Het laat zich raden dat dit niet alleen harde data zijn maar in veel meer gevallen de wijze waarop het gesprek goed gevoerd wordt én hoe er samenspel is binnen de Raad. De waarde van een mensgerichte zelfevaluatie voor de hele groep, wordt onderstreept.

Het boek geeft op een actuele manier weer hoe het kan lopen in een RvC. En ergens halverwege lijkt het even richting een Belbintest-reclamefolder te manoeuvreren, maar gelukkig is er vervolgens weer veel afwisseling door de vlotte stijl en de pakkende dialogen in de parabels.

Dat niet alles een happy end heeft komt ook naar voren. Als lezer werd ik geprikkeld en geïnspireerd door het leereffect dat er van uit gaat. Een toegankelijk en praktisch boek voor zowel nieuwe als ervaren commissarissen!

Christel Deckers

Vaak wordt gesteld dat eindverantwoordelijken in organisaties, zoals bestuurders en ook toezichthouders, te weinig verstand hebben van nieuwe technieken, zoals bijvoorbeeld artificial intelligence (AI) en wat je er allemaal mee kan. Zodoende kan het zijn dat je organisatie kansen mist en risico’s onvoldoende tijdig in het vizier heeft.
Onder commissarissen – Verplichte kost.

Onder commissarissen van Marilieke Engbers gaat niet over de verschillende expertises die binnen een Board aanwezig kunnen of moeten zijn. Haar boek handelt over een onderwerp dat zich niet laat vatten in expertises. Het heeft onder meer te maken met groupthink, tunnelvisie, macht, zowel in formele als ook informele zin; het gaat over communicatie boven én onder de tafel én ook over dat wat buiten de vergaderingen om gezegd en gedaan wordt. Kortom een heel scala aan activiteiten.

Reflectie op uitdagingen Engbers stelt dat de commissarissen hedentendage zo druk zijn met elkaar, het in stand houden van goede relaties en met het voldoen aan procedures en regels dat ze nauwelijks toekomen aan kritische reflectie op strategische en maatschappelijke uitdagingen. En ook niet aan kritische reflectie op het eigen handelen en als team van commissarissen. Veel wordt dus niet gezegd in de boardroom. Engbers pleit ervoor dat die zaken wel boven tafel komen, voor het bespreekbaar maken van het onbespreekbare. Want het ongezegde beïnvloedt wél de besluitvorming.

Roman In haar promotieonderzoek ‘Kracht & Tegenkracht’ (VU, 2020) heeft Engbers onderzocht hoe het ongezegde in de boardroom besluitvorming kan beïnvloeden.

Onder commissarissen is de populaire versie van haar onderzoek. Het leest als een roman. In de vorm van een parabel maakt ze de praktijk van toezichthouden zichtbaar. Aan de hand van fictieve hoofdrolspelers komen alle facetten van toezichthouden aan de orde: openlijke en heimelijke conflicten, spanningen, ruzies, conspiraties etc. In de vorm van zogenaamde spreekbalonnen geeft de auteur toelichting.

Inhoudelijke conflicten Een goed functionerende raad van toezicht werkt vanuit cohesie en vertrouwen. De kwaliteit van besluitvorming kan onder druk komen te staan wanneer een serieus meningsverschil ontstaat en er niet voldoende tijd is om deze verschillen te onderzoeken. Lastige onderwerpen, zoals het functioneren van de bestuurder of het functioneren van de raad van toezicht, komen daarom niet makkelijk op de agenda, omdat deze onderwerpen snel kunnen leiden tot conflict. Om conflicten te voorkomen doen raden van toezicht veel vanuit compliance. Maar een goed functionerende raad van toezicht heeft het inhoudelijke conflict nodig. Inhoudelijk conflict zorgt er namelijk voor dat onderwerpen vanuit verschillende perspectieven worden bekeken. Dat kan de besluitvorming ten goede komen. 

Tenslotte: Dit boek is wat mij betreft verplichte kost voor iedereen die te maken heeft of krijgt met een Board. Waardevol leesvoer voor wie overweegt toe te treden tot een Board en waardevolle input bij een evaluatie van een Board. Een frisse blik van buiten vereist schone ramen, en dat betekent dat ik ook aan mijn voorjaarsschoonmaak ga beginnen.

Reflectie van Ben van der Burg bij BNR over paradigmaverkleving
https://www.bnr.nl/podcast/ben-van-der-burg/10465407/opinie-paradigmaverkleving-bij-the-voice

Tweede foto van Marco Derksen

Paul van Liempt in gesprek met Marilieke Engbers

Na Onder Commissarissen schreef Marilieke Engbers het boek Eenzaam aan de top, samen met Pim Bouwman. In deze podcast van Nieuwe Ankers pleit ze voor een nieuwe bestuurscultuur, waarin ‘de boardroom wordt vermenselijkt,’ met oog voor het defensieve en irrationele, dat iedereen ook eigen is. Ze hoopt dat ceo’s hun dilemma’s voor de buitenwereld op tafel durven leggen, maar zegt dat dat alleen kan in een wereld waarin media en journalistiek ook durven te veranderen. Een mooi begin: niet meer alles duiden in termen van winnaars en verliezers.

Lees Meer  

Compliance en het ongezegde in de boardroom

In deze aflevering spreken we met Marilieke Engbers over hoe het ongezegde in de boardroom de besluitvorming beïnvloedt. Hoe definieer en onderzoek je het ongezegde? Wat maakt het complex om als RvC samen toezicht te houden én de strategische thema’s te bespreken? Hoe maak je toezicht menselijker? En wat is het risico van de huidige governance codes?

Lees Meer  

De Ommezwaai

Het is tijd voor conclusies. Vijf afleveringen lang ging Sander in gesprek met ondernemers, bestuurders, akkerbouwers, politici en activisten om te onderzoeken wat verandering drijft. In deze zesde en laatste aflevering, maken we de balans op. Welke lessen kunnen we van deze serie leren? En hoe kan deze serie ons helpen om de energietransitie te versnellen?In een gesprek over macht, tegenmacht en het onvermogen van onze leiders om het voortouw te nemen, komt Sander samen met journalist Jeroen Smit, gedragswetenschapper Reint Jan Renes en assistent professor Management & Organisation Marilieke Engbers tot een verrassend nieuw inzicht.

Lees Meer  

Onderhuidse spanningen in de boardroom

Onderhuidse spanningen in de boardroom Hoe verlopen gesprekken in raden van commissarissen, in een cocktail van sterke karakters, grote belangen en besluiten met veel impact? In een speciale bonusaflevering van Beslissend spreken we met onderzoeker Marilieke Engbers, schrijver van het boek 'Onder commissarissen: hoe het ongezegde in de boardroom de besluitvorming beïnvloedt.'

Lees Meer  

"De mens is rationeel" in de boardroom in een ander licht

In Heilige huisjes met Sia Ataredian bespreken we ons oneinding vertrouwen in de rationele mens. We worden omringd door irrationaliteit, een deel zijn van ons mens-zijn, ook in organisaties en de boardroom. Wanneer we alleen maar doen alsof medewerkers, collega's en leidinggevenden rationeel zijn, creëren we een dualiteit tussen de wereld die we ervaren en de wereld die we vaststellen in beleid en KPI's. Dit kan uiteindelijke leiden tot vervreemding van de wereld die we ervaren. Het gevolg hiervan is dat we bij de ontwikkeling van onze kinderen, talenten en leiders alleen rationele principes gebruiken en daardoor veel toekomstig talent missen.

Lees Meer  

Het ongezegde in de boardroom

In deze eerste aflevering gaan wij in gesprek met Marilieke Engbers. We spreken met haar over #OnderCommissarissen, het boek dat zij over besluitvorming bij RvT’s en RvC’s. Over hoe menselijker toezicht het besluitvormingsproces verrijkt! En uiteraard haar antwoord op de vraag: wat is de essentie van goede besluitvorming vanuit het maatschappelijke perspectief?    

Lees Meer  

In the boardroom wordt veel niet gezegd

In deze aflevering spreken we verder met Marilieke Engbers over hoe de boardroom werkt en hoe de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen hun werk nog beter kunnen doen.

Lees Meer  
Het ongezegde: wat mensen denken en voelen maar niet zeggen tijdens gesprekken of vergaderingen.

Voorbewuste communicatie
Mensen beslissen meestal voorbewust wat ze wel en niet zeggen. Met voorbewust wordt bedoeld dat mensen op een voor vanzelfsprekende manier ‘in het moment’, dus tijdens het gesprek of vergadering, bepalen wat ze wel en niet zeggen. Hierbij baseren zij zich op impliciete en voor vanzelfsprekend aangenomen aannames. Achteraf zijn mensen echter wel in staat om terug te halen wat ze wanneer dachten en voelden maar niet zeiden en waarom niet. Deze gedachten en gevoelens zijn in die zin niet onderdrukt.

Bewuste communicatie
Soms besluiten mensen bewust om gedachten en gevoelens te verzwijgen of te verbloemen. Deze gedachten en gevoelens worden daarom slechts als een subset van ongezegde beschouwd en ontstaan als langere tijd schijnbaar onbelangrijke observaties niet of niet effectief of tijdig zijn besproken. Mensen verzwijgen hun gedachten en gevoelens bewust wanneer zij verwachten dat de kosten (risico's, tijd, moeite) van het spreken hoger zullen zijn dan het rendement van het openlijk uiten van hun gedachten en gevoelens.

Drie soorten ongezegde
Het ongezegde weten I Het ongezegde weten verwijst naar het intuïtieve weten dat onze reactie tijdens vergaderingen en gesprekken bepaalt. Mensen reageren maar weten niet altijd waarom ze zo reageren en wat de gevolgen ervan zijn. Eerdere ervaringen en impliciete theorieën helpen mensen om ‘in het moment’ te reageren.
------------------------------------------
Het ongezegde I Het ongezegde verwijst naar onze impliciete, onuitgesproken inschatting van de situatie. Mensen schatten zich vaak pas na een onverwacht moment in wat ze van de situatie vinden. Deze inschatting beïnvloedt hoe ze tijdens toekomstige situaties gaan reageren.
------------------------------------------
Het gedeelde ongezegde I Het gedeelde ongezegde verwijst naar het informeel delen van deze inschatting met een deel van de groep waar de inschatting betrekking op heeft. De inschatting die gemaakt wordt na dit gesprek beïnvloedt eveneens hoe tijdens toekomstige situaties zal worden gereageerd.

Reflexieve gesprekken
In reflexieve gesprekken kan het ongezegde tot bewustzijn worden gebracht. Reflexieve gesprekken zijn gesprekken waarin de ongezegde en de daarbij behorende impliciete aannames continu worden verkend door middel van reflectie, empathie en perspectief-nemen. Mensen dwingen hun mening te geven of dwingen te onderzoeken wat er niet wordt gezegd, riskeert het voeden van het ongezegde. Daarom zijn zorgvuldige interventies noodzakelijk om het ongezegde bloot te leggen. Het advies van Rumi kan echter nooit kwaad: “Listen to silence, it has much to say”.

Video: Language as a window into human nature

This video explains in brief in a slightly different way then how I wrote about it, the theoretical background of my thesis. It refers to the dual mode of communication, issue-relevant and issue irrelevant information , the Theory of Mind (ToM), metacognition and the unsaid known, the emperor without clothes and the blind spot of the leader. It is all there but in a fairly simple way. I love it.

Lees Meer  

Teaching smart people how to learn

Highly skilled professionals are frequently very good at single-loop learning. After all, they have spent much of their lives acquiring academic credentials, mastering one or a number of intellectual disciplines, and applying those disciplines to solve real-world problems. But ironically, this very fact helps explain why professionals are often so bad at double-loop learning.

Lees Meer  

EHBO: eerste hulp bij ongewenste resultaten

Telkens terugkerende problemen op het werk – medewerkers die constant dezelfde ‘fouten’ maken, die veel beloven maar hun afspraken niet nakomen, eindeloos vergaderen zonder besluiten te nemen, onvoldoende initiatief tonen, geen verantwoordelijkheid nemen, de gewenste veranderingen niet doorvoeren, geen feedback durven geven... Herkenbaar? Is er al van alles geprobeerd, maar blijven deze patronen hardnekkig aanwezig in het team of de organisatie? Met de case-methodiek van Argyris reflecteer je op je eigen bijdrage aan het instandhouden van deze ongewenste resultaten.

Lees Meer  

Eerste hulp bij ongewenste resultaten 2

Als je begeleiding even niet het gewenste resultaat oplevert, wijt je dat misschien aan van alles en nog wat, maar niet aan jezelf. Toch vraagt professionalisering om zelfonderzoek en leren van je eigen fouten. Bijvoorbeeld met de methodiek ‘Reflecteren in Actie’.

Lees Meer  

We need to talk about Strategy

Executives have a hard time with strategy because they are at a loss when the time comes to engage in strategic dialogue. Either their teams debate the organization’s values and goals when such issues should be settled, or they waste time on the details of specific projects that have yet to receive the green light

Lees Meer  

A Leader's Framework for Decision-making

Wise Executives tailor their approach to fit the complexity of the circumstances they faced

Lees Meer  

Noise

Organizations expect to see consistency in the decisions of their employees, but humans are unreliable. Judgments can vary a great deal from one individual to the next, even when people are in the same role and supposedly following the same guidelines. And irrelevant factors, such as mood and the weather, can change one person’s decisions from occasion to occasion. This chance variability of decisions is called noise and it is surprisingly costly to companies, which are usually completely unaware of it.

Lees Meer  

Cognitive diversity

Teams Solve Problems Faster When They’re More Cognitively Divers by Alison Reynolds and David Lewis

Lees Meer  

Making Business Personal

To an extent that the authors are only beginning to appreciate, most people at work, even in high-performing organizations, divert considerable energy every day to a second job that no one has hired them to do: preserving their reputations, putting their best selves forward, and hiding their inadequacies from others and themselves. The authors believe this is the single biggest cause of wasted resources in nearly every company today.

Lees Meer  

Fair process

Fair process isn’t decision by consensus or democracy in the workplace. Its goal is to pursue the best ideas, not create harmony.

Lees Meer  

Too hot to handle

Senior teams find teamwork difficult. The competing viewpoints that promote sound decision making also lead naturally to conflicts that waste precious time and erode interpersonal relationships. Indeed, when substantial conflicts erupt in management teams, dysfunctional group dynamics followed by frustration and flawed decisions may be the rule rather than the exception. Clearly, realizing the promise of teamwork at the top requires finding ways to help management teams deal constructively with tough conflicts.

Lees Meer  

Are boards designed to fail

Prior work on board effectiveness has mostly focused either on directors’ incentives or motivation or the ability of directors. Forbes and Milikens' conceptualization of board barriers connects with both of these perspectives. Specifically, they agree with prior research and theory that the motivation of directors as well as their individual knowledge, skills, and abilities should influence board outcomes. However, they also believe that the structural barriers that they have outlined in this article should make it difficult for even the most motivated and most skilled board to monitor effectively. https://bit.ly/3iMrN4c

Lees Meer  
  • Kerkstraat 393-1, 1017HX Amsterdam, Netherlands